6.SINIF DOLAŞIM SİSTEMİ 1.BÖLÜM

                                                DOLAŞIM SİSTEMİ 

         Hiç düşündünüz mü insanlar hayatlarını devam ettirebilmek için ,yürümek gözlerini kırpmak hatta gözünü kırpmak için bile enerjiye ihtiyacı var demiştik

.5.sınıfta sindirim sistemi konusunu işlerken  yediğimiz besinlerin ağzımızdan  başlayıp en son ince bağırsakta noktalanan yolculuğunu tanımıştık  besinler en küçük parçalarına ince bağırsakta ayrılıyorlar idi .hemen bir önceki ünitede şunu görmüştük solunum siteminde besinleri yakmak için kullandığımız oksijen ağzımızdan veya burnumuzdan alıyorduk ve bu oksijen akciğerlerimizdeki alveollere kadar gidiyordu.ancak bir soru var akciğerin alveolünde bulunan oksijenin beynimdeki hücrelere bir faydası yok yine besinler ince bağırsakta sindirilmiş besinlerin ayağımdaki hücrelere bir faydası yok çünkü onların yani besin ve oksijenin yolunu gözleyenJ trilyonlarca hücre var sorun şu ki akciğerimizde alveolerde bulunan oksijen  ve ince bağırsağımızdaki  sindirilmiş besinler hücrelere nasıl dağıtılacak .işte sorumuzun yanıtı burada bunu yapabilecek  sistem yani vucudumuza yararlı olan maddeleri tüm hücrelere taşıyacak olan zararlı maddeleri hücrelerden toplayacak olan sistem  yani vucudumuzun taşıyıcı sistemine biz dolaşım sistemi diyoruz .Dolaşım sistemi  Kalp ,damar ve taşıyıcı sıvı kandan meydana gelir az önce verdiğimiz örneğe gelecek olursak alveollerdeki oksijen bütün hücrelere dağılması için alveollerin etrafını saran kılcal kan damarlarına yani kana geçerek tüm vucut hücrelerine dağılacak,yine sindirim sistemimizde ince bağırsağımızda sindirilen besinler  tüm hücrelere dağılabilmesi için ince bağırsağın çevresinde bulunan kan damarlarına geçiş yapacak  ki bütün vucuda yayılsın hatta biz buna emilim deriz. Dolaşım sisteminin görevi sadece hücrelere yararlı maddeleri taşımak değil aynı zamanda hücrelerde besinlerin yakılması sonucu ortaya çıkan zararlı ve zehirli karbondioksit gibi  maddelerin hücrelerden uzaklaştırılmasını sağlamaktır ,örneğin hücreler karbondioksiti kana verirler kan yoluyla karbondioksit kalbe gelir kalp ise karbondioksitin vucudumuzdan çıkartacak organ olan akciğere gönderir al bunu dışarı gönder diye

KALBİN YAPISI HAKKINDA BİLMEMİZ GEREKENLER

-Kalp  2 si sağda 2 solda olmak üzere 4 odacıktan oluşur

-Kalbin sağ tarafı kirli kan taşır,kalbin sol tarafı temiz kan taşır

-Kalbin üst tarafta bulunan Odacıkarına kulakçık alt tarafta kalanlarına karıncık denir

Kalpte kulakçıklarla karıncıklar arasında tek yöne(kulakçıktan karıncığa doğru) açılan kapakçıklar bulunur bunlar kanın geriye dönmesine engel olur

-Kalp kaslı bir yapıya sahiptir kulakçıklar kasılırken karıncıklar gevşer karıncıklar kasılırken kulakçıklar gevşer

-Kalp Kanı vücuda ve vucud kısımlarına göndereceği pompalayacağı zaman bunu her zaman karıncıklardan çıkan atardamarlar sayesinde yapar

Kalp vucuda gönderdiği pompaladığı geri toplarken bu işi toplardamarlar aracılığıyla yapar ve vucucuttan gelen kan her zaman kalbin kulakçığında toplanır

-Kalp yumruğumuz büyüklüğündedir

Kalbin kaslı yapısını incelediğimizde  kalbin vucuda kan pompaladığı yer karıncık olduğu için burada çok büyük basınç vardır  oyüzden karıncıklardaki kas duvarları kulakçıklara göre daha kalındır.

DAMARLAR

Vücudu bir ağ gibi saran ve içinde kan dolaşan kapalı borucuklardır. Kanın vücutta taşınmasını sağlayan boru şeklindeki yapılara kan damarı denir. Kan damarları vücudu bir ağ gibi sararak temiz kanın vücuttaki bütün hücrelere iletilmesini ve hücrelerde kirlenen kanın tekrar toplanmasını sağlar Kan damarları farklı kalınlıktadır ve yapı ve görevlerine göre atardamarlar, toplardamarlar ve kılcal damarlar olmak üzere üç çeşittir

ATARDAMARLAR

·         Kalbin karıncıklarından çıkarlar.

·         Kalpten vücuda yani organlara kan taşırlar.

·         Temiz kan taşırlar.**** Sadece akciğer atardamarı kirli kan taşır

·         Kalbin sol karıncığından çıkan, temiz kanı vücuda taşıyan en büyük atardamar aort atardamarıdır.

·         Kalbin sağ karıncığından çıkan ve kirli kanı akciğerlere taşıyan atardamar akciğer atardamarıdır.

·         Kan akış hızının basıncın yani tansiyonun en fazla olduğu damardır

·         Atardamarın içinde akan kan temiz olduğundan atardamar kanamalarında kan açık kırmızı renkte ve tazyikli akar

·         Atardamarlarda kan basınçlı olduğundan dolayı atardamarların kas duvarı diğer damarlara göre daha kalındır

·         TOPLARDAMARLAR

·         Kalbin kulakçıklarına gelirler.

·         Vücuttaki yani organlardaki kanı kalbe getirirler.

·         Genellikle kirli kan taşırlar. Sadece akciğer toplardamarı temiz kan taşır.

·         Kalbin sağ kulakçığına gelen ve vücutta kirlenen kanı kalbe taşıyan toplardamarlar alt ve üst ana toplardamarlarıdır.

·         Kalbin sol kulakçığına gelen akciğerlerde temizlenen kanı kalbe taşıyan toplardamar akciğer toplardamarıdır.

·         Toplardamarların içinde sadece kalp yönünde açılan kapakçıklar bulunur. Bu kapakçıklar, kanın sadece kalbe doğru akmasını sağlar, ters yöndeki hareketi önler.

·         Kan akış hızı atardamarlara göre daha azdır.

·         Toplardamarlarda kanın akışını sağlayan çizgili kaslarımızın hareketidir.

·         KILCAL DAMARLAR

·         Atardamarlarla toplardamarları birbirine bağlayan ve vücuttaki hücrelerin arasını ağ gibi saran  damarlardır ataradamrın ucunda bulunan kılcal kan damralarına atardamar kılcalları ,tplardamarın ucunda bulunan kılcal damaralara toplardamar kılcalları denir

·         Atardamarlardan aldığı temiz kandaki besin ve oksijeni hücrelere verir.

·         Hücrelerde oluşan karbondioksit gazı ile zararlı ve atık maddeleri alarak toplardamarlara verir.

·         En ince damarlardır.

·         Kan akış hızı en az olan damarlardır. (Kan akış hızı yavaş olduğu için madde alışverişi kolay olur).

·         Kan ile hücreler arasında madde alışverişini sağlar.

TAŞIYICI SIVI KAN

Kan vucutda bütün maddelerin taşındığı sıvıdır

Kanı iki kısımda inceleyebiliriz .Kanı bir kaba koyup beklettiğimizde üst tarafta kalan  sarımsı renteki sıvı kısmına kanın plazma  kısmı   denir altta biriken kırmızı tortu kısma ise  Kan hücreleri  kısmı denr

·         KAN PLAZMASI

Kan plazması kanın % 55 lik kısmını oluşturur içerinde protein , glikoz  vitamin ,tuz  gibi besinler,ayrıca vuvudumuzun mikroplara karşı savaşmasını sağlayan antikorlar bulunur.

KAN HÜCRELERİ

ALYUVARLARİ

·         Yapılarındaki hemoglobinden dolayı kırmızı renkli hücrelerdir.Kana kırmızı rengini verirler

·         Alyuvarlar oluştuklarında çekirdeklidir, olgunlaşarak dolaşıma katılınca çekirdekleri kaybolur.

·         Alyuvarlar kırmızı kemik iliğinde üretilir. Alyuvarlar 3-4 ay ömürlü olduklarından yaşlanan alyuvarlar dalak ve karaciğerde parçalanır.

·         *****Alyuvarların en önemli görevi yapısında bulunan hemoglobin ve demir minerallari sayesinde  vucuttaki oksijenin  ve karbondioksitin taşınmasını sağlar

AKYUVARLAR

·         Kemikteki sarı ilikte üretilir. Ömürleri bir-kaç gündür. İnsanın 1 mm³  kanında 8-10 bin kadar akyuvar bulu-nur.

·         Vücudun enfeksiyonla karşılaşması ve kan kanseri olması halinde akyuvar sayısı geçici olarak artar. Bir insanın hasta olduğunu alyucvar sayısının artmasından anlayabilrisiniz

·         ****Akyuvarların görevleri, vücudun mikroplara karşı savunmasını yapmaktır. zararlı maddelere (antijen) karşı vucudumuzun savaşçısısı olarak  antikor üreterek savunma yapar

·          

·         KAN PULCUKLARI

·         Görevi kanın pıhtılaşmasını yani yara oluşumunu sağlamaktır kan pulcukları doğuştan olmayan bazı hastalar kanamaları durmadığı için hayatlarını kaybedebilmektedir.

·         KAN DOLAŞIMI

·         Vucudumuzda kan dolaşırken iki farklı yol çizer

BÜYÜK DOLAŞIM(Sol karıncıkta başlar-----Sağ Kulakçıkta biter….temiz kan gönderirir kirli kanı alır)

****Kalp ile vucut arasındadır

Burda olan şey temel olarak kalp vucuda yani vucutta oksijen bekleyen trilyonlarca hücrelere oksijeni bol temiz kanı gönderir…….(sol karıncıktan aort atardamarı ile…..unutma temiz kan kalbin sol tarafındadır kalp bir yere kan gönderecekse her zaman karıncıklardan gönderim yapar …ezber yok mantığı öğrenJ) ve vucutta hücrelerden kana verilen karbondioksit ile kirlenmiş olan kan toplardamarlar sayesinde hücrelerden toplanarak kalbe gelir (kalbin sağ kulakçığına…….unutma kirli kan her zaman sağda ve kalbe gelenler her zaman kulakçığa gelir ezber yokJ)

Özet :Kalp vucuda temiz kan gönderiyor -------Vucutta kirlenen kanı geri alıyor

KÜÇÜK DOLAŞIM(sağ karıncıkta başları sol kuakçıkta biter….kirli kanı gönderir temiz kanı alır)

·         Kalp ile akciğer arasındadır

·         amaç Büyük dolaşımla kirlenmiş olan kanı temizlemektir

·         Kalbin kirli aknı temzileyebileceği tek bir organ var oda akciğerlerimiz

·         O halde kalp kanı akciğere gönderecek …kimlemi tabiî ki  akciğere kan götüren damar olan akciğer atardamarı ile

·         Biliyorsunuz ki bütün atardamarla temiz kan taşır ….ancak tek birisi hariç o da akciğer ataradamarı çünkü kalp akciğere kirli kan gönderir temizlensin diye

·         Akciğer atardamarı kirli kan taşıdığına göre çıkacağı yer  atardamarlar karıncıktan çıkyordu  ama hangi karıncık   ezber yoook J kirli kan taşıdığına göre sağ karıncıktan çıkacak , akciğere kirli kanı götürecek  akciğer ise kirli kandaki karbndioksiti vucudun dışına solunum yoluyla atıp dışarıdan aldığı oksijenle kanı temizleyerek akciğer toplardamarı (biliyorsunuz ki bütün toplardamarlar kirli kan taşır sadece akciğer toplardamarı  temiz kan taşır)ile kalbe götürür (kalbin sol kulakçığına ….

·         Özet olarak Kalp akciğere kirli kanı sağ karıncıktan  akciğer atardamarı ile gönderir .akciğerden temiz kanı akciğer toplardamarı ile sol kulakçığa alır