SOLUNUM SİSTEMİ
Besin maddelerinin hücrelerde oksijenle parçalanıp (yakılıp), enerji açığa
çıkarılması olayına hücresel solunum denir.
Solunum sistemi, hücresel solunum için gerekli olan oksijen gazının dışarıdan
alınıp kana verilmesi, solunumda oluşan karbon dioksit gazının ise
dışarı atılması işlevini yerine getirir.
Yani; Solunum organlarıyla oksijenin dışarıdan alınması, karbondioksitin de
dışarı atılması olayına solunumun
denir .Solunumun asıl amacı enerji üretmek için gerekli oksijeni dış
ortamdan yani havadan almak hücrelere taşımaktır.Hücrelerde besinler
oksijenle yakılınca ortaya çıkan zehirli bir gaz olan karbondioksit gazının
dışarıya (havaya )atılmasıdır yani solunumda insanlar enrji elde ederken
oksijeni alırlar karbondioksiti verirler buna solunum denir (soluk alma ve
soluk verme) Solunum, ölüme kadar süren aralıksız bir süreçtir.
Solunumun sonucunda besin maddeleri oksijenle yakılır ve aşağıdaki formülde
gözüktüğü gibi sonuçta enerji karbondioksit ve su ortaya çıkar
Besin Maddesi +
Oksijen  Enerji
+ Karbon dioksit + Su
Not: Karbon dioksit varlığı, verilen soluğu kireç suyundan geçirerek
anlaşılabilir. Karbon dioksit, suda çözünmüş olarak bulunan kalsiyum
hidroksit (sönmüş kireç ) ile tepkimeye girerek suda çözünmeyen kalsiyum
karbonat oluşturur. Bunun sonucunda su bulanıklaşır. Kısaca
karbondioksitin ayıracı kireç suyudur.
İNSANDA SOLUNUM SİSTEMİ
İnsanda solunum sistemi organları sırasıyla şunlardır:
1- Burun
2-Yutak
3- Gırtlak
4- Soluk borusu ve bronşlar
5-Akciğerler
Ayrıca deri de solunuma yardımcıdır.
1-BURUN: Solunum sistemimizin başlangıç kısmıdır. Burun delikleriyle başlar
ve burun deliklerinin arkasında burun boşluğu yer alır.
Burun deliklerinin başlangıç kısmında kıllar vardır. Kıllar, mukusla beraber,
burna giren havanın tozunu ve yabancı maddeleri tutar.. Mukoza, mukus (sümük)
salgılar. Mukus, alınan havayı nemlendirir.
Mukozanın altındaki kılcal damarlar ise alınan havayı ısıtır.
Böylece, alınan hava, ısıtılmış, nemlendirilmiş ve filtre edilmiş olarak,
yutağa iletilir.
2-YUTAK:. Yutak boyuna doğru inerken ikiye ayrılır; bunlardan biri midemize
giden yemek borusu, diğeri akciğerlerimize giden soluk borusudur.Yutak yemek
yeme sırasında soluk borusunun ucunu kapatarak yemeklerin soluk borusuna değil
yemek borusuna aktarılmasını sağlayan bir kapakçık gibi hareket eder hatta
bazen yemek yerken yutkunmadığımızda yemekler soluk borusuna düşerek
öksürmemize sebep olur Yutak, alınan havanın soluk borusuna, yediğimiz
besinlerin yemek borusuna gönderilmesini sağlar..
3- GIRTLAK: Soluk borusunun başlangıç kısmıdır. Yutaktan gelen havayı soluk
borusuna iletir. kapağı vardır. Lokmanın. Bu.
Gırtlak, kıkırdak halkalardan yapılmıştır. Ses telleri burada bulunur. Ses
telleri sadece nefes verirken titreşir, ağız ve dil yardımıyla konuşmayı
sağlar.
4- SOLUK BORUSU VE BRONŞLAR: Üst üste sıralanmış kıkırdak halkalardan
oluşmuştur. Bu halkalar, dıştan kas tabakası ile birbirine bağlanır.
soluk borusunun yapısındaki hücreler
mukus denilen bir madde çıkarırlar. Mukus, hareketli siler(kıla benzer
yapılar) üzerinde ince bir tabaka oluşturur. İnce mukus tabakası hem epitel
yüzeyin nemli kalmasını sağlar, hem de sillerle beraber, solunumla havasıyla
içeri giren toz ve mikropları tutar.
Soluk borusu, havanın akciğere iletilmesini sağlar.
Soluk borusu akciğere girmeden önce iki kola ayrılır. Bu kolların her
birine bronş denir. Bronşların yapısında da kıkırdak bulunur.
5- AKCİĞERLER:
Akciğerler, sağ ve sol olmak üzere iki bölümden oluşur. Sol tarafta,
akciğerin hemen altında kalp bulunduğundan, sol akciğer daha küçüktür. Sol
akciğer 2 lob, sağ akciğer 3 lobdan oluşur..
Bronşlar akciğere girdikten sonra çok sayıda kollara ayrılır. Bu kolların
her birine bronşçuk adı verilir. Bronşçukların yapısı,. Bronşçukların ucunda
hava keseleri (alveol)bulunur. Hava keselerinin yapısını oluşturan yarım küre
şeklindeki keseciklere ise alveol denir.
Alveollerin duvarı çok incedir,ve gaz geçişleri(oksijen ve karbondioksit)
geçişi çok kolay sağlanır. Üzerlerinde bol miktarda atardamar ve toplardamar
kılcalları bulunur. Kılcal damarlardaki kan ile alveollerdeki hava arasında
gaz alış-verişi(oksijen ve karbondioksit) olur.
SOLUNUM OLAYI
Alınan oksijen sırayla ağız veya burun, yutak, soluk borusu, bronş ve
bronşçuklardan geçerek alveollere kadar gelir. Alveollerin çevresini saran
kılcal kan damarlarına geçerek vucudumuzda oksijen bekleyen milyarlarca
hücreye kan yoluyla ulaşır Oksijenler
hüzrelerimizde besinleri yakar ve ortaya çıkan karbondioksit (zehirli gaz)
sırayla oksijenin geldiği yolun tam tersi yönde ilerleyerek önce hücrelerden
kılcal kan damarlarına oradan
alveollere damarlarda bulunan kan ile alveollerdeki hava arasında kolayca
gaz alışverişi olur: Alveol duvarına gelen kirli kanda karbon dioksit fazla,
oksijen
Soluk Alıp Verme: Akciğerlere havanın girişi soluk alma, akciğerlerden
havanın çıkışı soluk vermedir. Soluk alıp vermemiz göğüs boşluğunun daralıp,
genişlemesiyle sağlanır. Göğüs boşluğunun daralıp genişlemesi ise, diyafram
kası ile kaburgalar arasındaki kasların çalışmasıyla olur.
Soluk alıp verme esnasında şu olaylar gerçekleşir:
SOLUK ALMA
1- Diyafram kası kasılır ve düzleşir. (aşağıya doğru hareket)
2- Kaburgalar arası kaslarda diyafram kası ile birlikte kasılır
3- Göğüs boşluğu genişler.diyafram aşağıya doğru indiğinden akciğere yer
açılır akciğerde genişler
4- Akciğer genişleyince iç basınç azaldığından dışarıdaki oksijen akciğerlere
dolar
SOLUK VERME
Diyafram kası
gevşer.Yukarıya doğru hareket eder (kubbemsi bir hal alır) kaburgalar arası
kaslar da gevşer
Göğüs boşluğu
daralır diyafram yukarıya doğru hareket etiği için akciğeri sıkştırarak
akciğerin hacmi azalır ve içerisindeki karbondioksitin dışarı çıkmasına sebep
olur
SOLUNUM SİSTEMİNİN SAĞLIĞI
Solunum sistemimizi olumsuz etkileyen etmenlerin başında hava kirliliği
gelir. Havayı kirleten maddeler, nefes aldığımızda doğrudan solunum
sistemimize girer. Sanayi tesislerinden havaya karışan karbon dioksit, karbon
monoksit, kükürt dioksit gibi gazlar çok zararlıdır. Hava kirliliğine yol
açan bazı zararlı maddeler (amyant gibi) akciğer kanseri dahil çeşitli
rahatsızlıklara yol açar.
Sigara akciğer kanserine yol açabilir. Sigaradaki katran, soluk borusu
hücrelerindeki silerli tahrip eder. Bunun sonucu sümüksü madde bronş
tüplerinde birikerek kuru öksürüğe sebep olur.
Sümüksü maddedeki mikroplar, bronş tüplerinde kaldığından kronik bronşit
oluşabilir.
Ayrıca sigaradan dolayı, amfizem hastalığı oluşabilir. Amfizem hastalığında,
gaz” değişimi için yüzey alanı azaldığından nefes darlığı çekilir.
Solunum sistemi bazı doğal engellere sahip olmasına karşın, dış etkilere açık
sistemlerden biridir. Birçok bakteri ve virüs, hava ile birlikte
akciğerlerimize girebilir. Bu mikroplar solunum sistemimizde hastalıklara
neden olabilirler. Başlıca solunum sistemi hastalıkları:
Üst Solunum Yollarında: Nezle, grip
Yutakta: Farenjit
Gırtlakta: Larenjit
Bronşlarda: Bronşit
Akciğerlerde: Verem, zatürree, akciğer kanseri
Solunum yollarımızda görülebilecek hastalıklardan korunmak için, iyi
beslenmeli, salgınlarda kalabalık yerlerde bulunmamalı, güneşten ve temiz
havadan faydalanmalı, soğuktan korunmalı, sigara ve alkolden uzak durmalıyız.
|
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder