ISI ve SICAKLIK
Isı ve sıcaklık birbirine benzeyen iki
kavram olmasına rağmen Aslında birbirinden farklı iki kavramdır
SICAKLIK
Bakkaldan aldığımız pet şişe su ile
tencerede kaynamakta olan suyun sıcaklığını karşılaştırın dediklerinde her
öğrenci kaynamakta olan suyun sıcaklığının daha fazla olduğunu söyleyebilir
Buradan hareketle sıcaklığın Maddeyi oluşturan taneciklerin hareket enerjisi
ile alakalı olduğunu söyleyebiliriz tanecikler ne kadar hareketli ise madde o
kadar sıcaktır
** sıcaklık termometre ile ölçülmektedir
** sıcaklığın birimi santigrat derece
olarak ifade edilmektedir
** sıcaklık bir enerji çeşidi değildir
ISI
Kış mevsiminde kartopu oynadıktan sonra
dışarıdan içeriye geldiğinizde eliniz soğuktur evde oturmakta olan annenizin
eli ise sıcaktır. Annemiz sizin elini tuttuğunda zamanla sizin eliniz sıcaklığı
artar Annenizin elinin sıcaklığı ise zamanla azalır bunun olmasının sebebi
Sıcaklığı farklı olan 2 madde birbiriyle temas ettiğinde sıcak olan
maddeden soğuk olan maddeye enerji aktarım olmaktadır �şte biz bu enerjiye Isı enerjisi adını veririz.
** ısı ölçen bir alet yoktur
** ancak ısı kalorimetre kabı ile
hesaplanabilir
** ısının büyüklük birimi kalori
veya joule
** ısı Her şeyden önce enerjidir sıcaklık
ise bir enerji çeşidi değildir
MADDENİN HALLERİ
*Maddenin üç hali vardır Bunlar katı sıvı
ve gaz mıdır
* madde tanecikli bir yapıya sahiptir
* maddenin halleri Maddeyi oluşturan
taneciklerin birbirine yakın veya uzak olmasına bağlıdır Eğer çok yakınsa
maddenin bu haline katı hali aralarda boşluklar varsa sıvı
aralarındaki boşluklar çok fazla ise bu da maddenin gaz halde olduğunu gösterir
BİLMENİZ GEREKENLER
*Isı her zaman sıcaklığı fazla olan
maddeden sıcaklığı az olan maddeye geçer.
* Isı alan maddenin tanecikleri
hareketlenir ve birbirinden uzaklaşır ve sıcaklığı artar
* ısı veren maddenin tanecikleri
hareketliliği azalır birbirine yaklaşır ve sıcaklığı da azalır
HAL DEĞİŞİMİ
*Maddenin bir halden başka bir hale geçiş
yapmasına Hal değişimi denir.
*Hal değişiminin sebebi maddeler ısı
aldıklarında veya verdiklerinde madde taneciklerinin birbirinden uzaklaşması
veya birbirine yakınlaşmasıdır
HAL DEĞİŞİMİ SEBEPLERİ
*Bir Maddenin hal değiştirmesi için
öncelikle duruma göre ısı alması veya ısı vermesi gereklidir. Bunun
haricinde bir maddenin hal değiştirmesi için hal değiştirmesi için
gerekli sıcaklığa ulaşması gerekir.
*****Atmosferdeki bütün yağışlar aslında
Suyun hal değişiklikleri sonunda meydana gelir
DONMA
Bir maddenin sıvı halden katı hale
geçmesine Donma denir
*** Örneğin yağış şekillerinden kar ve
dolu suyun donması sonucunda meydana gelen yağışlardır
***** Bir maddenin olabilmesi için
çevresindeki etkileşimde olduğum maddelere ısı vermesi gerekir. kendi
ısısını verdiği için sıcaklığı düşer tanecikler birbirine yakınlaşır ve donma
olayı meydana gelir.
***** Donan bir madde çevresine ısı
verdiği için çevresini ısıttığını söyleyebiliriz. Örneğin yerde hiç kar yokken
kar ilk defa yağacak ken havanın ılık olmasının sebebi donan Bir maddenin
çevresine ısı vermesinden dolayıdır. bu durumu şu örnekle açıklayabiliriz
buzluğun uzun sıcaklığı -20 santigrat derece olmuş olsun buzdolabınızın
içerisinde Sıvı halde bulunan Dolayısıyla Buzluktan daha sıcak olan su kapları
koyarsak bir zaman sonra aralarında Isı alışverişi olacak Buzluktaki sular
kendi ısılarını buzluğa verecek buzluğun sıcaklığı eskiye göre artarken
kendi ısısını veren sular ise donmaya başlayacak yani donan sular donma
esnasında çevresi saydığımız buzluğu eskiye göre ısıtmış olacak. kışın
portakal domates gibi Dona bilme ihtimali fazla olan meyve ve sebzeleri
donmaktan korumak için bulundukları depolara ve oradaki kaplara su doldurularak
sebze ve meyvelerin donması engellenmeye çalışılır
ERİME
** Bir maddenin katı halden Sıvı hale
geçmesine erime denir
*** bir maddenin erime bilmesi için
çevresinden ısı alması gerekir çevresinden ısı alacağı için çevresini
soğuduğunu söyleyebiliriz.
**** Örneğin Elimize bir buz alırsak
elimiz sıcak buz ise soğuktur aralarında bir Isı alışverişi olacak ve Elimizin
ısısı buZa geçecek buz eriyecek elimiz ise verdiĞİ ısı Dolayısıyla
soğuyacak tır.
*** Yine yazın bir içecek içerken içine
attığımız buz gelirken içecekten ısı alır içecek Bu yüzden soğur buzda aldığı
ısıyla erimiş olur
*** Yerde çok fazla kar varken o kart
sonsuza kadar yerde durmayacak ve eriyecektir. erirken çevresinden yani
havadan ısı alacağı için hava çok soğuk olacaktır
BUHARLAŞMA
Bir maddenin sıvı halden gaz hale
dönüşmesine buharlaşma denir
** bir maddenin buharlaşması için
çevresinden ısı alması gerekir
** madde buharlaşırken çevresinden ısı
aldığımdan dolayı çevresini soğutur
*** Örneğin ateşi çıkmış bir çocuğa Islak
bez koyduğunuzda Islak bez deki su buharlaşırken çocuktan ısı alarak buharlaşma
meydana geleceği için çocuğun ateşi düşer
*** elimize çabuk buharlaşma özelliği olan
kolonya döküldüğünde bir serinleme hissi duyarız Bunun sebebi kolonya
buharlaşırken çevresinden özellikle elimizden ısı alarak buharlaşır bu yüzden
elimizde soğuma yani serinlik hissi oluşur
YOĞUŞMA
Bir maddenin gaz halinden sıvı hale
dönüşmesine yoğuşma denir
** herhangi bir maddenin yoğuşması için
kendi ısısını çevresini vermesi gerekir Gaz halindeki madde kendi ısısını çevreye
verdiğinde tanecikler yavaşlar birbirine yaklaşır ve yoğuşma başka bir deyişle
yoğunlaşma meydana gelir .
***Gaz halinde bulunan maddeleri Normal
şartlarda gözümüzde görmekte zorlanırız çünkü tanecikler birbirinden uzaktır
ancak yoğuşma ile beraber tanecikler birbirlerini yakınlaşınca ve sıvı hale
dönüşünce tanecikleri rahat bir şekilde görebiliriz Örneğin sıcak odamızda
ağzınızdan çıkan su buharı tanecikleri birbirinden uzak olduğundan dolayı
görmemiz mümkün değildir. Ancak dışarıya soğuk havaya çıktığımızda ağzımızdan
çıkan nefes sıcak dışarıdaki soğuk hava soğuk olduğu için Isı alışverişi olacak
ağzımızdaki su buharı soğuk havaya ısısını verecek Dolayısıyla tanecikler
birbirine yaklaşıp görünür hale gelecekler Bu şuna benzer yolda yürürken birbirinden
uzakta olan karınca Tek Tek görmekte zorlanırız ama bir araya toplandıklarında
yani yoğunlaştıklarında fark edilir hale gelirler ağzımızdaki su buharı da
Soğuk havalarda bu şekilde görünür olmaktadır.Aynı şey ağzımızdan çıkan su
buharının soğuk cama çarptığında camda buğu oluşturmasında.Veya
buzdolabından çıkardığımız soğuk şişenin dışında Belli bir zaman sonra şişenin
soğuk yüzeyine çarpan Havadaki su buharının yoğunlaşarak su damlacıkları
oluşturması da yoğuşmaya örnektir
**** yoğuşmanın en önemli örneği ise
yağmurun oluşumu dur Havadaki su buharı yükseklere çıktıkça soğuk hava ile
karşılaşır yoğuşarak önce bulutları daha da yoğun bir hale geldiğinde sıvı hale
geçerek su taneciklerinin yani Yağmuru meydana getirir yoğuşma esnasında gaz
tanecikleri kendi ısılarını çevreye verdikleri için çevresini ısıtır demiştik
yağmur yağarken havanın ılık olmasının sebebi budur.
**** Sis oluşumu ve Bulut oluşumu da tam
bir yoğuşma olmasa da yoğuşmaya örnek olarak verilebilir
SÜBLİMLEŞME
Bir maddenin katı halden sıvı hali
görmeden direkt olarak gaz haline dönüşmesine süblimleşme denir süblimleşen bir
madde çevresinden ısı alarak süblimleşme bilir
*** örnekler evimizdeki elbiseleri
güvelerden korumak için annelerimizin elbise arasında koyduğu katı haldeki
naftalinin aldığı ısı ile beraber süblimleşir
*** benzer bir şekilde katı haldeki iyot
da çevresinden ısı alarak süblimleşir
KIRAĞILAŞMA
Gaz haldeki bir maddenin sıvı hale
geçmeden direkt olarak katı hale geçmesine Kırağılaşma denir. kırağı aynı
zamanda hava olaylarından birisinin de adıdır
*** Örneğin Soğuk bir kış gününde çevreye
baktığınızda kar yağdığını Zan edebilirsiniz ağaçların dalları yerdeki çayır
çimen kar yağmış gibi buzlanmış tır aslında kar yağmamış Havadaki su buharı
direkt olarak katı hale geçmiş Yani oluşmuştur. benzer şekilde kış günlerinde
arabanızın camları ıslak olmamasına rağmen sabah uyandığınızda arabanızın
camlarının buzlandığını görürsünüz Bunun sebebi de Havadaki su buharının camın
üzerinde Kırağılaşmadır.
HAL DEĞİŞİM SICAKLIKLARI
Bir Maddenin hal değiştirebilmesi için
mutlaka ısı alması veya ısı vermesi gereklidir demiştik ama Tek şart bu değil
Nasıl ehliyet almak için araba kullanmayı bilmeniz ve çeşitli sınavları
geçmeniz şart olmakla beraber 18 yaşını doldurmuş olma şartı nız varsa
maddelerinde hal değiştirmeleri için hal değişim sıcaklığına ulaşmaları
gerekmektedir Örneğin bakkaldan aldığınız bir pet şişe su Bir yaz günü dışarıda
dolaşırken donmaz Ama aynı pet şişe su kışın dışarıda bırakıldığı bir gece
donabilir bunu sebebi donan suyun donma sıcaklığına ulaşmış olmasıdır.
**Sıvı Bir maddenin donmaya başladığı
sıcaklığa donma sıcaklığı veya donma noktası(D.N) denir
** Katı bir maddenin erimeye başladığı
sıcaklığa erime sıcaklığı veya erime noktası denir(E.N)
** Sıvı bir maddenin hem yüzeyden hem
içeriden en yoğun bir şekilde buharlaştığı sıcaklığa kaynama sıcaklığı
veya kaynama noktası denir(K.N)
** Gaz Bir maddenin yoğuşmaya başladığı
sıcaklığa yoğuşma sıcaklığı veya yoğuşma noktası denir(Y.N)
ÇOK ÖNEMLİ NOTLAR
***Bir maddenin donma sıcaklığı ile Aynı
maddenin erime sıcaklığı birbirine eşittir
*** Bir maddenin kaynama sıcaklığı ile
Aynı maddenin yoğuşma sıcaklığı birbirine eşittir
ÇOK ÖNEMLİİ
***Maddelerin hal değişim sıcaklıkları
kendilerine özgü olup Dünyada hiçbir saf maddenin Hal değiştirme sıcaklıkları
birbirinin aynısı olamaz bu yüzden hal değişim sıcaklıkları maddelerin ayırt
edici özelliklerinden birisidir.
****Hal değişim sıcaklıkları maddelerin
sadece türüne bağlıdır maddenin miktarına bağlı değildir Örneğin bir bardak
suda bir tencere suda 100 santigrat derecede kaynar farklılık ikisini aynı
güçteki ısıtıcıya koyduğumuzda bir bardak su 100 dereceye daha çabuk
ulaşacağını da kaynaması daha çabuk olur bir tencere su 100 dereceye ulaşması
daha geç olacağından kaynama geç meydana gelir.
BUHARLAŞMA VE KAYNAMA AYNI ŞEYLER Mİ?
*Buharlaşma ve kaynama Aynı şeyler gibi
düşünülse de aynı kavramlar değildir
***** buharlaşma her sıcaklıkta meydana
gelebilir Buna örnek olarak şunu verebiliriz saçımızı yıkadığımızda
saçımız Hiçbir şey yapmasak bile kendiliğinden kurur. Benzer bir şekilde
annemiz çamaşır yıkadığında Hava sıcak da olsa Soğuk da olsa çamaşırlar
kendiliğinden kurur yani buharlaşma bu örneklere bakılarak her sıcaklıkta
meydana gelir diyebiliriz buharlaşma sıvıların sadece yüzeyinden yani üst
kısımdan meydana gelir
***** kaynama buharlaşmanın en hızlı ve
yoğun gerçekleştiği buharlaşmanın hem yüzeyden em İçerden meydana geldiği
sıcaklık derecesidir
BUHARLAŞMA HIZINA ETKİ EDEN
FAKTÖRLER
1-Buharlaşma her sıcaklıkta meydana
gelmesine rağmen sıcaklık arttıkça tanecikler daha hızlı hareket edeceğinden
dolayı buharlaşmanın Hızı da artar
2- Annemiz evde çamaşır yıkadığında
çamaşırları buruşuk bir şekilde asmaz çamaşırları olabildiğince açarak asar
buharlaşma yüzeyde meydana geldiği için zorlaşacak maddenin yüzeyi ne kadar
büyükse buharlaşma Hızı da o kadar fazladır aşağıdaki örnekleri inceleyiniz
**** ÖNEMLİ NOT
Hal değişim sıcaklıkları saf maddeler
için ayırt edici özelliktir ancak saf olmayan maddeler için belli bir hal
değişim sıcaklığı yoktur. Örneğin tuzlu suyun kaynama sıcaklığı kimse
tarafından ifade edilemez çünkü tuzlu su karışımdır herkezden tuzlusu
yapılması istense Herkesin yaptığı tuzlu su birbiriyle aynı olmayacaktır
Örneğin Su 100 santigrat derecede kaynarken suyun içerisinde tuz kattığımızda
kaynama sıcaklığı 105 dereceye daha fazla tuz katarsak 110 veya 120 dereceye
çıkartabiliriz karışımlarla malzemeleri istediğimiz oranlarda katarak farklı
hal değişim sıcaklıkları elde edilen bilir
ÖNEMLİ NOT
Normal şartlarda bir madde ısı aldığında
sıcaklığı artar ısı verdiğinde ise sıcaklığı azalır ancak maddeler hal değiştirirken
aldıkları veya verdikleri ısılar hal değişiminin gerçekleşmesi olayı için
harcadığından dolayı hal değişimi devam ederken sıcaklık sabit Yani aynı
kalır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder