DNA VE GENETİK KOD
Bilgisayarınız ,cep telefonunuz nasıl oluyor
da beyni varmışçasına, sanki düşünüp de duruma göre davranış sergileyebiliyor? Bilgisayara
yüklediğiniz programlar kendi
işlevlerini nasıl da mükemmel bir şekilde yerine getirebiliyor?
Bildiğiniz gibi bilgisayarın
bütün işlevleri kod adını verdiğimiz ,rakam ve harflerle şifrelenen, hangi durumda ne yapılması
gerektiğinin bilgisi bu kod şifreleriyle belirlenen sistemin ürünüdür… Peki Yüce Yaradan Allah tarafından
Mükemmel bir şekilde yaratılan canlılarla ilgili olarak şu soruları kendimize
sorarsak..Annemize, babamıza ,akrabalarımıza neden benzeriz,Vücudumuzda milyarlarca
hücre ve bu hücreleri yöneten çekirdek adı verilen kısımlar vardır. Çekirdekler
,hücreleri nasıl oluyor da mükemmel bir şekilde, bizden bağımsız olarak yönetiyor
?Yoksa Biz canlılarda ,tıpkı bilgisayarlarda ,cep telefonlarının , otomatik ve
istendiği şekilde çalışmasını sağlayan kod şifreleri olduğu gibi hücrelerimizin çekirdeklerinde de
kodlarla şifrelerle yazılı olan , duruma ve etkiye göre davranış sergileyen, tepki
veren bir programlama sistemine benzer
bir şekilde mi hayatımızı sürdürüyoruz ?hücrelerimiz,hayatımızı bu kodlarla
yazılı bir canlı molekülün dahilinde mi yönlendiriyor…
Bu soruların cevabına rahatlıkla evet
diyebiliriz. Konumuz her bir hücremizin üremesini,çoğalmasını ve hayati tüm
olaylarının yönetilmesini sağlayan bir canlı molekül olan” DNA” Bu konunun
içerisinde Hücremizin yönetici molekülü olan “ DNA” ‘yı tanıyacaksınız.DNA’nın
şifrelenme sistemini anlayacak aslında
DNA şifrelerinin ,canlılığın şifresi olduğunu ve canlıya ait tüm özelliklerin
DNA bünyesinde şifreleme yöntemiyle tutulan bilgi ve yönetim işlemleri bankası
olduğunu göreceksiniz...
Soru: Bir insanın diğer insandan farklı olmasını sağlayan bilgi DNA
damı saklı?
Cevap: Kardeşinizin Göz rengi mavi sizinki siyah yani farklı göz
renklerine sahipsiniz peki neden? 6.sınıfta hücre konusunda hatırlayacağınız
gibi bir hücrenin %68 ‘i su,%16,Protein,%13’ü yağ,%3 karbonhidrat,mineral.vb
oluşur düşündüğümüzde gözümüz de diğer tüm hücreler gibi bu maddelerden oluşuyorsa sizin
kardeşinizin göz hücrelerindeki su,protein,yağ,karbonhidrat,mineral maddelerinden
hangisinde bir farklılık var ki göz renkleriniz farklı oluyor?Bu sorunun yanıtı insanların birbirinden farklı
özelliklerini belirleyen hücre hammaddesi proteindir.Her canlıda protein hariç
olan maddeler aynıdır.Proteinler canlıların farklılıklarını yaratan maddelerdir
ve Bu proteinler her canlının sahip
olduğu DNA’ şifrelerine kodlarına göre yapılır.Dolayısıyla canlıların farklı olması DNA’larındaki
şifrelerin farklı olmasından kaynaklanır.Günlük hayatta sürekli bahsettiğimiz
genler aslında Protein şifresinden başka bir şey değildir.
BİR CANLININ GENETİK
BİRİMLERİ
Kromozom: DNA ‘nın üzerine protein kılıf geçirilmiş
halidir .Kromozomlar normal durumda
gözle görülmezler sadece hücre
bölünmeleri esnasında görülürler.
ÇOK ÖNEMLİ:
Kromozom sayısı canlılar için farklı veya aynı olabilir.Aynı olmasının
canlıların birbine benzemesine sebebiyet
vermediği gibi,fazla ya da az olmasıda canlının gelişmişliği hakkında bilgi
vermez örneğin insanın 46 kromozomu vardır Moli balığınında46 kromozomu vardır
balık ve insan birbirne benzemez.Yine eğrelti otunun 500 krmozomu
vardır.Eğrelti otuda insandan daha gelişmiş değildir.
Karaktere Bilgisi: Anne ve Babadan çocuklarına aktarabileceği tüm
özelliklere(göz rengi,boy uzunluğu v.b) karakter bilgisi denir .insanların
sahip olduğu özelliklere ait karakter bilgilerinin yarısı anneden yarısı
,babadan aktarılmaktadır…
Gen :Canlıya ait özelliklerin (karakter bilgilerinin)
Tutulduğu kısımlardır DNA’nın görev birimi olarak adlandırılır.
Nükleotit:DNA’nın en küçük yapı birimidir
DNA ‘NIN GÖREVLERİ
DNA, Canlıların
sahip olduğu ve yavrularına
aktarabildiği(Göz rengi,Boy Uzunluğu,Ten rengi v.b) karakter bilgilerini
(gen)yani kalıtım bilgilerini şifreli bir şekilde depo eder.Canlı üreme
yapacağı zaman yavru bireylere karakter bilgilerin (gen)aktarımında DNA’daki bilgiler kullanılır
.
DNA
beynimizin küçük bir modeli gibi çalışarak Hücredeki tüm hayati olayları(beslenme,büyüme,çoğalma
v.b) yönetir
Hücrelerin
çoğalması ve üreme gibi olaylar DNA’daki kalıtsal bilgiler kullanılmadan gerçekleşemez
DNA’NIN GENEL
ÖZELLİKLERİ
Hücrenin yönetici molekülüdür
En basit canlı olan virüsler dahil her canlıda
bulunmaktadır.Gelişmiş canlılarda çekirdeğin içinde ve mitokondrilerde,basit
canlılarda ise sitoplazmanın içinde dağınık olarak bulunur
Çift Zincirli sarmal bir yapıya sahiptir
Dünya tek yumurta ikizi olan canlıların dışında
hiçbir canlının DNA’sı aynı olamaz benzersizdir
DNA’nın en küçük yapı birimi Nükleotittir.
DNA’nın görev birimine Gen denir.Bir gen çok
sayıda nükleotit sıra ve zincirlerinin biraraya gelmesiyle oluşan DNA parçasıdır ki bu genler canlıların boy
uzunluğu,göz rengi v.b özelliklerini yani karakterlerini belirler insanda
yaklaşık 30000 farklı gen
olduğu düşünülmektedir
DNA ‘kendi kopyasını çıkartabilir(eşleyebilir)
bu sayede hücre bölünmeleri ve canlıların üremesi sağlanır.
Tıpkı bir bilgisayar cep telefonunun kod yazılımını değiştiren farklı koddaki
virüsler bilgisayara zarar verirken acaba bizim kodlarımızla oynandığında
başımıza neler gelir…. Canlıların DNA’sındaki kodlar çeşitli etkenlerle
bozulabilir böylece canlının
kodlarındaki bozulmalar henüz anne karnındaki bebeğin sakat ve ölü doğmasına
sebep olabilirken,yetişkin bireylerin ise karşısına kanser ve değişik
hastalıklara dönüşerek çıkabilmektedir..
NOT:DNA’nın Eşsiz
olma özelliği :Canlıların tamamı için
ayırt edici bir özellik ötesinde bir kimliktir.Eşsizdir DNA sı birebir aynı
olanlar sadece tek yumurta ikizi canlılardır…Bu bakımdan düşünüldüğünde
günümüzde suç işleyen insanların tespitinde, akrabalık testlerinde sıklıkla
kullanılmakadır…Bugün teknolojinin son ürünü olan harddiklerde blle bilgiler
belli sürelerden fazla 50 yıl v.b saklaabilirken 50 milyon yıl önce yaşamış
canlıların DNA ‘aları bu bilgileri halen muhafaza edebilmektedir….
DNA’NIN YAPISI
Nasıl ki Bir evin
yapı elemanları tuğlaları mevcutsa DNA’nın temel yapı birimleri Nükleotid
olarak adlandırılır…
Nükletid Yapısı:
Bir nükleotidin yapısı üç temel molekülün birbirine bağlanmasıyla meydana gelir
P: Fosfat (fosfor elementi): Her
nükleotitte 1 adet bulunmak zorundadır.
DNA molekülündeki toplam
Nükleotit sayısı = Fosfat sayısı
D: (DEOKSİRİBOZ ŞEKER) : Dna ‘nın
yapısında bulunan kimyasal olarak şekerler grubunda yer alan diğer şeker
gruplarından farklı olarak 5 Karbon bulunduran bir şekerdir .Her nükleotitte 1
adet bulunmak zorundadır.Dolayısıyla
bir
DNA molekülündeki toplam Nükleotit
sayısı = Deoksiriboz Şeker sayısı
Organik Baz:
Nasıl besinler proteinler,mineraller diye isimlendirilerek gruplandırılıyorsa
Organik baz kavramınıda bir tür kimyasal
madde grubunun genel adı olarak düşünebilirsiniz
DNA ‘mızın yapısında toplam 4 çeşit organik baz bulunmaktadır
ve bu yüzden Nükleotidler yapısında bulunan organik baza göre isim almaktadır… Bu
organik bazlar sırasıyla Adenin(A),Timin(T),Guanin (G) ,Sitozin(S) olarak
belirtilir
Nükleotid çeşitleri: Organik baz çeşidi 4 olduğundan dolayısyla 4 çeşit nükleotid vardır
EŞ NÜKLEOTİTLER
******DNA SARMAL
YAPILI(YAY GİBİ) BİRBİRİNE ZAYIF HİDROJEN BAĞLARIYLA BAĞLANMIŞ ÇİFT ZİNCİRDEN
OLUŞMUŞTUR***
*****ADENİN VE
TİMİN ARASINDAKİ BAĞLANMA 2 ZAYIF
HİDROJEN BAĞIYLA BAĞLI ,GUANİN VE SİTOZİN ARASINDAKİ BAĞLANMA İSE 3 ZAYIF
HİDROJEN BAĞIYLA BAĞLIDIR.
ÖNEMLİNOT:Canlıların birbirinden farklı olmasını sağlayan şey DNA ‘daki
nükleotitlerin dizilme sırasının her canlı için birbirinden farklı olmasıdır.
Yukarıdaki resimde DNA’nın sarmal yapısını
incelediğinizde bir zincirde Adenin(A) nükleotit varsa diğer zincire hep
Timin (T) nükleotit geliyor yada terside
düşünülebilir çünkü Adenin ve Timin
birbirinin tamamlayıcısı gibidir biz
Nükleotitlerin bu şekilde birbirin tamamlayıcısı olması durumuna eş
nükleotit diyebiliriz. Aynı durum Guanin(G) ve Sitozin(S) nükleotit arasında da
vardır bu sebepten dolayı
******Bir DNA
molekülün tamamı düşünüldüğünde *************
Adenin Sayısı= Timin Sayısı ve Guanin Sayısı =Sitozin Sayısı
